Προσκυνηματική εκδρομή 28.09.2019

«Οι καλλιεργημένοι άνθρωποι» είναι απόσπασμα από γράμμα που απέστειλε ο Αντόν Τσέχωφ προς τον αδερφό του Νικολάι

«Οι καλλιεργημένοι άνθρωποι σέβονται την ανθρώπινη ατομικότητα και γι’ αυτό είναι πάντοτε συγκαταβατικοί, γελαστοί, ευγενικοί, υποχρεωτικοί.

Δεν χαλούν τον κόσμο για το σφυρί ή για τη γομολάστιχα που χάθηκαν.

Δεν αγανακτούν για τους θορύβους ή το κρύο.

Δέχονται με καλοσύνη τα χωρατά και την παρουσία ξένων ανθρώπων στο σπιτικό τους.

Δεν συμπονούν μονάχα τους κατώτερους, τους αδύναμους και τις γάτες. Πονάει η ψυχή τους και για κείνο που δεν φαίνεται με γυμνό μάτι. Είναι ντόμπροι και φοβούνται το ψέμα σαν την φωτιά.

Δεν λένε ψέματα ακόμα και για τιποτένια πράγματα. Το ψέμα προσβάλλει εκείνους που το ακούνε και ταπεινώνει στα μάτια τους εκείνους που το λένε.

Δεν παίρνουν ποτέ πόζα, στον δρόμο είναι όπως και στο σπίτι τους, δεν ρίχνουν στάχτη στα μάτια του κατώτερού τους.

Δεν είναι φλύαροι και δεν αναγκάζουν τον άλλο να ακούει τις εκμυστηρεύσεις τους όταν δεν τους ρωτάει.

Δεν ταπεινώνονται για να κεντήσουν τη συμπόνια του διπλανού.

Δεν παίζουν με τις ευαίσθητες χορδές της ψυχής των άλλων για να κερδίζουν σαν αντάλλαγμα αναστεναγμούς και χάδια.

Δεν λένε »εμένα κανείς δεν με καταλαβαίνει» ούτε “πουλήθηκα για πέντε δεκάρες”, γιατί αυτά δείχνουν πως αποζητάν τις φτηνές εντυπώσεις. Είναι πρόστυχα τερτίπια, ξεθωριασμένα, ψεύτικα.

Δεν είναι ματαιόδοξοι. Δεν τους απασχολούν τέτοια ψεύτικα διαμάντια όπως οι γνωριμίες με εξοχότητες.

Οταν κάνουν δουλειά που δεν αξίζει ένα καπίκι, δεν γυρίζουν με χαρτοφύλακα των εκατό ρουβλιών και δεν καμαρώνουν πως τάχα τους άφησαν να μπουν εκεί που δεν επιτρέπουν στους άλλους. Κι ο Κριλώφ ακόμα λέει πως το άδειο βαρέλι ακούγεται πιο πολύ από το γεμάτο.

Αν έχουν ταλέντο το σέβονται. Θυσιάζουν γι’ αυτό την ησυχία τους, τις γυναίκες, το κρασί, την κοσμική ματαιότητα. Είναι περήφανοι για την αξία τους και έχουν συνείδηση της αποστολής τους.

Αηδιάζουν από την ασχήμια και καλλιεργούν μέσα τους την ομορφιά. Δεν μπορούν να κοιμηθούν με τα ρούχα, δεν μπορούν να βλέπουν στον τοίχο κοριούς, να πατούν σε φτυσιές.

Δαμάζουν όσα μπορούν και εξευγενίζουν το ερωτικό ένστικτο. Δεν κατεβάζουν βότκα όπου βρεθούν.

Πίνουν μονάχα όταν είναι ελεύθεροι και τους δίνεται ευκαιρία. Γιατί τους χρειάζεται «γερό μυαλό σε γερό κορμί»».

Η γνώση είναι δύναμη και η αγάπη σκοπός, όταν τα δύο αυτά συνοδοιπορούν, έχουμε ένα θαυμάσιο αποτέλεσμα. Κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή «επειδή η γνώση δημιουργεί αλαζονεία, ενώ η αγάπη οικοδομεί» (Α΄Κορ. 8,1), γι’ αυτό προτρέπει«…σύζευξε την γνώση με την αγάπη, και θα γίνεις ταπεινόφρονας και πνευματικός οικοδόμος, οικοδομώντας έτσι πνευματικά και τον εαυτό σου, και όλους εκείνους που σε πλησιάζουν», (Φιλοκαλία ΕΠΕ 14, Μαξίμου του Ομολογητού, Θεσσαλονίκη 2006).

Αναλύει ο Ιερός Πατέρας το θέμα με σαφήνεια: « Γι’ αυτόν τον λόγο η αγάπη οικοδομεί, επειδή ούτε φθονεί, ούτε πικραίνει εκείνους που φθονούν, ούτε δημοσιεύει επιδεικτικά το φθονούμενο, ούτε θεωρεί τον εαυτό του, εκείνος πού αγαπά, ότι έφθασε στην τέλεια γνώση (Φιληππ.3,12), και εκείνα πού δεν γνωρίζει, τα ομολογεί, χωρίς να ντρέπεται.Έτσι λοιπόν κάνει τον νου ταπεινόφρονα, και τον προετοιμάζει να προκόβει πάντοτε στη γνώση».

Συμπληρώνει: «Είναι κατά κάποιον τρόπο φυσικό να ακολουθούν την γνώση η αλαζονεία και ο φθόνος, και μάλιστα στην αρχή της γνώσης. Η αλαζονεία εμφανίζεται μόνο εσωτερικά, ενώ ο φθόνος και εσωτερικά και εξωτερικά. Εσωτερικά εκδηλώνεται προς εκείνους πού έχουν γνώση, ενώ εξωτερικά από εκείνους πού έχουν γνώση».

Πως βοηθάει σε αυτά η αγάπη; Σημειώνει: Η αγάπη ανατρέπει και τα τρία που αναφέρθηκαν. Δηλαδή αφού αγαπά, δεν υπερηφανεύεται, οπότε ανατρέπει την αλαζονεία. Εσωτερικός φθόνος δεν υφίσταται γιατί ο έμπλεος αγάπης δεν ζηλεύει. Αλλά ούτε και εξωτερικός φθόνος υπάρχει, επειδή η καρδιά που αγαπά δείχνει προς όλους μακροθυμία και καλωσύνη(Α΄Κορ.13,4). Μόνο λοιπόν με την απόκτηση της αγάπης, η υπάρχουσα γνώση δεν γίνεται « δαιμονιώδης».

Είναι ολοφάνερα τα σημάδια του χαρίσματος της γνώσεως στερουμένης όμως αγάπης. Ο άνθρωπος τότε στεναχωρεί τον διπλανό του, τρέφει μίσος και κακία για τον άλλον και είναι σαν με τα χέρια του να «κατακεντάει τα μάτια του με αγκάθια και τριβόλια».

Το ερώτημα πού τίθεται εύλογα τώρα είναι, πώς μπορεί να συνδυαστεί η γνώση με την αγάπη. Αναφέρουμε έναν «δρόμο» που μας παρέδωσε ο άγιος Μάξιμος: « Εάν ο Χριστός με την πίστη μας κατοικεί μέσα στις καρδιές μας (Εφεσ.3,17), όπως λέει ο απόστολος, και όλοι οι θησαυροί της σοφίας και της γνώσεως είναι κρυμμένοι μέσα σ’ αυτόν (Κολοσ.2,3), τότε όλοι οι θησαυροί της σοφίας και της γνώσεως είναι κρυμμένοι μέσα στις καρδιές μας, και φανερώνονται στην καρδιά μας ανάλογα με την κάθαρση του καθενός που πραγματοποιείται με την εκτέλεση των εντολών». Το είπε ξεκάθαρα ο Χριστός: «…μακάριοι είναι εκείνοι πού έχουν καθαρή την καρδιά, διότι αυτοί θα δουν τον Θεό» (Μτ.5,8).

Εν κατακλείδι, για την απόκτησή της γνώσης θέλει κόπο, για την απόκτηση της αγάπης όμως χρειάζεται αίμα. Είναι όντως δύναμη στον άνθρωπο η γνώση, αλλά χωρίς την αγάπη δεν είναι μόνο ανούσια και κενή, αλλά μπορεί να γίνει επικίνδυνη και καταστροφική.

π. Ιάκωβος Κανάκης