“Δώρησαί μοι τοῦ ὁρᾶν τά ἐμά πταίσματα” (video)

Ἡ ἑνότητα ψυχῆς καί μυαλοῦ εἶναι αὐτή πού κάνει τήν ἀνθρώπινή μας ὕπαρξη ξεχωριστή. Ποτέ πρίν δέν ἔχει ὑπάρξει ἄνθρωπος ἀπόλυτα ἴδιος μέ σένα· καί ποτέ δέν θά ξαναϋπάρξει. Ὁ καθένας ἀπό μᾶς εἶναι ἕνας καί μοναδικός σέ ὁλόκληρη τήν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας.

Ὅμως ὑπάρχει καί ἀντίλογος.

-Κανένας δέν εἶναι ἀναντικατάστατος!

Αὐτό εἶναι λάθος. Ὅταν μιλᾶμε γιά δουλειές, τότε δέν τίθεται θέμα ἀντικατάστασης, ἀλλά διαδοχῆς. Στήν δουλειά του μπορεῖ, ὁ ἄνθρωπος νά ἀντικατασταθῆ. Ὡς πρός τήν ἴδια τήν ὕπαρξή του ὅμως, ὁ καθένας εἶναι ἀναντικατάστατος.

Γι᾿ αὐτό ἀκριβῶς, στό εὐαγγέλιο ὁ Χριστός λέγει τά ἑξῆς γιά τήν ἀξία τῆς ψυχῆς μας: -Τί κέρδος θά ἔχει ὁ ἄνθρωπος, ἀκόμη καί ἄν κερδίσει ὁλόκληρο τόν κόσμο, ἄν ὑποστῆ ζημία στήν ψυχή του;

Ποιό εἶναι ἐκεῖνο πού θά μπορέσει ἕνας ἄνθρωπος νά τό θεωρήσει ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς του; (Ματθ. 16, 26-27).

Ἀκόμη καί οἱ τεχνοκράτες, στήν Παγκόσμια Συνάντηση Πληροφορικῆς (Νταβός Ἐλβετίας, 1988), εἶχαν ὡς θέμα τῆς τελευταίας Συνεδρίας τό ἐρώτημα: Καί μέ τήν ψυχή μας τί γίνεται;

Πόσο περισσότερο πρέπει νά ἀσχοληθοῦμε ἐμεῖς, ὠς χριστιανοί, μέ τό ἴδιο θέμα! Καί πόσο, ἀκόμη περισσότερο, πρέπει νά προσέξουμε τήν ψυχή μας, τόν ἴδιο τόν «ἑαυτό μας»!

Ὡς μικρό βοήθημα στόν ἀγώνα μας γιά διόρθωση τῆς ψυχῆς μας (=ἑαυτοῦ μας), κατά τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἄς πάρουμε τά ὅσα μᾶς λέγει ὁ Μ. Βασίλειος, ἐξηγώντας τό ρητό τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης:

-Πρόσεχε σεαυτῷ (Δευτ. 15,9).

Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου, μήπως κάποτε γεννηθῆ στήν καρδιά σου (=ψυχή σου) κρυφή ἁμαρτία.

• Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου· ὄχι τά δικά σου, οὔτε τά γύρω ἀπό σένα. Ἐμεῖς εἴμαστε ἡ ψυχή καί ὁ νοῦς· δικά μας τό σῶμα καί οἱ αἰσθήσεις τοῦ σώματος· τά γύρω ἀπό μᾶς εἶναι τά χρήματα, οἱ τέχνες καί ἡ λοιπή τοῦ βίου κατασκευή.

Πρόσεχε, λοιπόν, ὥστε νά ἀπομακρύνεις κάθε ρύπο ἁμαρτίας ἀπό τήν ψυχή σου καί νά τήν στολίζεις μέ κάθε ἀρετή.

• Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου, ὥστε νά γνωρίζεις τήν εὐρωστία καί τήν ἀρρώστεια τῆς ψυχῆς ἐξ αἰτίας τῆς ἁμαρτίας. Μέγα καί βαρύ τό ἁμάρτημα; Ἀνάγκη πολλῆς ἐξομολόγησης, μεγάλης νηστείας, πολλῆς μετανοίας. Μικρό καί ἐλαφρύ τό παράπτωμα; Ἀνάλογη καί ἡ μετάνοια.

• Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου· ὅταν ὅλα τά τοῦ βίου σου εἶναι εὐνοϊκά καί εὐχάριστα, γιατί κινδυνεύεις νά γίνεις ἀλαζόνας καί ὑπερήφανος. Λέγε τότε τό τοῦ Τελώνου «Ὁ Θεός, ἰλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ».

• Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου· ὅταν τά τοῦ βίου σου εἶναι ἄσχημα, γιατί κινδυνεύεις ἀπό τήν ἀπόγνωση καί τήν ψυχική θλίψη. Θυμίσου ὅτι πλάσθηκες «κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ» καί ἄρα κατέχεις τό μέγιστο πνευματικό ἀξίωμα. Λέγε τότε τό «Κύριε βοήθησέ με».

(Εἰς τό «Πρόσεχε σεαυτῷ», ΒΕΠΕΣ τ. 54, σελ. 28 κ. ἑξ.)

Ἄς προσέξωμεν, λοιπόν, «τόν ἑαυτό μας», ὥστε νά γεμίσει ἀπό τή χαρά καί τήν εἰρήνη τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Αρχιμ. Κουτσίδης Νίκων

Οι αναμνήσεις όσων πράξαμε μ’ εμπάθεια, τυραννούν εμπαθώς την ψυχή μας. Όταν οι εμπαθείς ενθυμήσεις εξαλειφθούν ολότελα από την καρδιά μας, τότε έχουμε σημάδι συγχωρήσεως των αμαρτιών μας. Γιατί έως ότου κινείται η ψυχή εμπαθώς, είναι φανερή η δύναμη της αμαρτίας επάνω της.

Τα σωματικά και υλικά πάθη λιγοστεύουν και μαραίνονται με τις σωματικές κακοπάθειες· τα ψυχικά και μη φαινόμενα, εξαφανίζονται με την ταπεινοφροσύνη, την πραότητα και την αγάπη.

Την εμπαθή επιθυμία μαραίνει η εγκράτεια ενωμένη με την ταπεινοφροσύνη· το φλογισμένο θυμό καταπραΰνει η αγάπη· το λογισμό που περιπλανιέται εδώ και εκεί, τον συγκεντρώνει η εντατική προσευχή με ενθύμηση του Θεού· και έτσι καθαρίζεται το τριμερές της ψυχής. Αυτό τακτοποιώντας και ο θείος Απόστολος, έλεγε: «Επιδιώκετε την ειρήνη με όλους και τον αγιασμό, που δίχως αυτόν κανείς δε θα δει τον Κύριο» (Εβρ. 12:14).

Μερικοί είχαν απορία, ποιο από τα δύο, οι έννοιες κινούν τα πάθη ή τα πάθη κινούν τις έννοιες; Και άλλοι είπαν το ένα, άλλοι το άλλο. Εγώ λέω, οι έννοιες είναι που κινούνται από τα πάθη. Γιατί αν δεν βρίσκονταν μέσα στην ψυχή τα πάθη, δεν θα την ενοχλούσαν οι εμπαθείς έννοιες.

Εκείνος που πολεμά και αγωνίζεται εναντίον των παθών που τον ενοχλούν, ας πάρει μαζί του πολλούς στρατιώτες για συμμάχους. Δηλαδή την ταπείνωση της ψυχής και τον κόπο του σώματος και όλη την άλλη ταλαιπωρία της ασκήσεως και την προσευχή από θλιμμένη καρδιά με πλήθος δακρύων, καθώς ψάλλει ο Δαβίδ: «Κύττα την ταπείνωσή μου και τον κόπο μου και συγχώρεσε όλες τις αμαρτίες μου» (Ψαλμ. 24:18), και: «Μην παραβλέψεις τα δάκρυά μου» (Ψαλμ. 38:13), και πάλι: «Τα δάκρυά μου έγιναν για μένα ψωμί ημέρα και νύχτα» (Ψαλμ. 41:4), και: «Ό,τι έπινα, το ανακάτωνα με δάκρυα» (Ψαλμ. 101:10).

Σωστά είπαν οι Πατέρες και δεν παίρνει αντίρρηση, ότι δεν βρίσκει ο άνθρωπος ανάπαυση διαφορετικά, αν δεν βάλει βαθιά μέσα του ένα τέτοιο λογισμό, ότι μόνο αυτός και ο Θεός είναι στον κόσμο, χωρίς να περιπλανιέται σ’ οτιδήποτε ο νους του, αλλά Εκείνον μόνο να ποθεί, σ’ Εκείνον μόνο να είναι προσκολλημένος. Αυτός θα βρει την πραγματική ανάπαυση και ελευθερία από την τυραννία των παθών. Γιατί λέει η Γραφή: «ενώθηκε μ’ εσένα η ψυχή μου και σ’ ακολουθεί· με κράτησε στερεά το δεξί Σου χέρι» (Ψαλμ. 62:9).

Όσιος Θεόδωρος Εδέσσης 

Από το βιβλίο: Φιλοκαλία των ιερών νηπτικών, τ. Β’. Εκδόσεις «Το Περιβόλι της Παναγίας», Θεσσαλονίκη 1998. Όσιος Θεόδωρος Εδέσσης, Εκατό ψυχωφελή κεφάλαια”, σελ. 13 κ.ε. (κεφ. 11-14, 71, 91).