Related Posts
Τρεις Ιεράρχες, οι ήρωες της Ορθοδοξίας
Σήμερα η Ορθόδοξη Εκκλησία μας εορτάζει τη μνήμη των Τριών Μεγάλων Ιεραρχών, των ηρώων της πίστεως και της Ορθοδοξίας. Θεώρησα λοιπόν ταιριαστό, να μιλήσουμε γύρω από την Ορθόδοξη Εκκλησία και την Ορθόδοξη πίστη.
Βασικό γνώρισμα της Ορθοδοξίας είναι η φιλανθρωπία με το βαθύτερο νόημά της, όχι μόνον σαν ελεημοσύνη αλλά και γενικότερα σαν στοργή προς τον άνθρωπο.
Η κοινωνική πρόνοια δεν είναι ανακάλυψη των τελευταίων αιώνων. Δημιουργήθηκε στα Ιεροσόλυμα στην αρχή μετά την Ανάσταση του Σωτήρα. Εκεί έγιναν τα πρώτα συσσίτια, όπως διαλαμβάνεται στις Πράξεις των Αποστόλων, στα οποία υπηρετούσαν οι πρώτοι επτά διάκονοι.
Ο πτερωτός Απόστολος των Εθνών Παύλος ήταν συγχρόνως και ο πρώτος κοινωνικός εργάτης. Μαζί με το κήρυγμα του Ευαγγελίου πραγματοποιούσε τον έρανο της αγάπης, που ονομάσθηκε «λογία».
Κοινωνικοί εργάτες ήταν και οι διάδοχοι των Αποστόλων, οι Επίσκοποι. Δεν υπάρχει χειρότερος στραγγαλισμός της αλήθειας από το να ισχυρίζεται κανείς, ότι οι Πατέρες της Εκκλησίας ασχολήθηκαν μονομερώς με το δόγμα και τίποτε άλλο.
Τον καιρό που συνέρχονταν οι Σύνοδοι, συγχρόνως κτίζονταν η Βασιλειάδα στην Καισάρεια από τον Μέγα Βασίλειο, όπως θα γνωρίζετε. Λειτουργούσαν συσσίτια για επτά χιλιάδες φτωχούς στην Κωνσταντινούπολη και ιδρύονταν τα πρώτα μαιευτήρια στην Αλεξάνδρεια.
Όχι μόνο οι Επίσκοποι, αλλά και οι βασιλείς και οι μοναχοί ακόμη συναγωνίζονταν στα έργα της αγάπης. Για όλους αυτούς η Ορθοδοξία ήταν συγχρόνως και ορθοπραξία.
Ένα άλλο γνώρισμα της Ορθοδοξίας ήταν πάντοτε ο ηρωισμός, που τον είδαμε στο μαρτύριο, ο οποίος δεν σταμάτησε μόνο στη θυσία του αίματος. Τα τέκνα της Ορθοδοξίας πάντα έδειξαν σθένος και γενναιότητα μπροστά σε κάθε είδος αυθαιρεσίας, είτε προερχόταν από τον Ιουλιανό τον Παραβάτη, είτε από τους αρειανούς και μονοφυσίτες, είτε από τους εικονομάχους και λατινόφρονες μοναχούς.
Η φάλαγγα αυτή των ηρώων της Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν περιλαμβάνει μόνο τον Μέγα Αθανάσιο, τον Μέγα Βασίλειο, τον Άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο, αλλά και τον Άγιο Θεόδωρο το Στουδίτη, ηγούμενο της Μονής του Στουδίου με όλους τους μοναχούς του, τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, το μέγα ήρωα, τον Άγιο Μάρκο τον Ευγενικό και άπειρο πλήθος ομολογητών και υπερασπιστών της πίστεώς μας.
Χαρακτηριστικό της Ορθοδοξίας ήταν ανέκαθεν και η Ιεραποστολή προς τους βαρβάρους συνδυασμένη με τον εκπολιτισμό. Η Εκκλησία μας, χωρίς να κάνει ποτέ προσηλυτισμό, ακτινοβολούσε το φως του Ευαγγελίου και των γραμμάτων δια της αγάπης και της εξημέρωσης.
Αυτή την παιδευτική και σοφή γραμμή μας δείχνουν ιδιαιτέρως οι σήμερα εορταζόμενοι Τρεις Ιεράρχες, οι οποίοι φώτισαν όλη την κτίση με τα ζωντανά νάματα της ορθής διδασκαλίας περί Θεού και ανθρώπου. Οι Τρεις Ιεράρχες είναι τα τρία μεγάλα αστέρια του νοητού στερεώματος της Εκκλησίας.
Η Ορθοδοξία βάδισε πάντοτε τη βασιλική οδό του Ευαγγελίου. Κράτησε ανόθευτο, γνήσιο το πνεύμα του χριστιανισμού έναντι του σκοτεινού μυστικισμού των ανατολικών αιρέσεων, της παποκαισαρικής συγκεντρωτικότητας των Λατίνων και του ορθολογιστικού υποκειμενισμού των Προτεσταντών.
Πάντοτε κράτησε το μέτρο και την αρμονία· δεν είχε τίποτε το λάθος, διότι οι Πατέρες ήταν πνευματοκίνητοι, αγιοπνευματικώς οδηγούμενοι.
Δεν περιφρόνησε η Ορθοδοξία τον άνθρωπο, ούτε τη σοφία, ούτε τη φύση, ούτε την τέχνη· δεν υπήρξε απάνθρωπος. Όλα τα εξυγίανε και δημιούργησε πολιτισμό. «Την φύσιν», κατά το τροπάριο του Μεγάλου Βασιλείου, «των όντων ετράνωσε, τα των ανθρώπων ήθη κατεκόσμησε».
Ας γνωρίσουμε, λοιπόν, την Ορθοδοξία μας. Όχι θεωρητικά. Ας την αισθανθούμε και ας τη ζήσουμε σε όλο το βάθος και το πλάτος της. Έτσι μόνο θα μπορούμε να την προβάλουμε και να την αξιοποιήσουμε.
Διότι η Ορθοδοξία μας δεν είναι μουσείο και παρελθόν, αλλά ζωή, δημιουργία και ακτινοβολία. Είναι η μεγάλη ιδέα του έθνους μας, είναι η χρυσή ελπίδα της σωτηρίας μας, είναι το καύχημά μας εν Χριστώ. Ας την κηρύττουμε με ηρωισμό και γενναιότητα ως τέκνα γνήσια των μεγάλων ηρώων της.
Γέροντας Εφραίμ Φιλοθεΐτης της Αριζόνας
Από το βιβλίο: Γέροντος Εφραίμ Προηγουμένου Ι.Μ. Φιλοθέου, Η τέχνη της σωτηρίας. Έκδ. Ι.Μ. Φιλοθέου, Άγιον Όρος 2005. Ομιλία ΛΒ’. Ορθοδοξία· η βασιλική οδός του Ευαγγελίου, σελ. 468 (αποσπάσματα).
Η άσκηση της σιγής του οσίου Σεραφείμ
Για τους υψηλούς του αγώνες και την θεάρεστη ζωή του ο όσιος Σεραφείμ αξιώθηκε να λάβει από τον Θεό το χάρισμα της διορατικότητας. Αλλά εκείνος ακόμη περισσότερο απέφευγε την δόξα των ανθρώπων και στρεφόταν προς την ησυχαστική ζωή και την άσκηση.
Το 1806 ο ηγούμενος της μονής του Σάρωφ π. Ησαΐας παραιτήθηκε λόγω ασθενείας και γήρατος και η αδελφότητα εξέλεξε ομόψυχα και ομόφωνα τον όσιο Σεραφείμ. Αυτός όμως το αρνήθηκε τόσο λόγω της βαθιάς του ταπεινοφροσύνης όσο και για την άκρα αγάπη του προς την έρημο και την ησυχία. Για ηγούμενο τότε εξέλεξαν τον π. Νήφωνα, γνωστό από παιδί στον όσιο Σεραφείμ.
Μετά τον θάνατο του π. Ησαΐα (1807), ο όσιος Σεραφείμ δεν μετέβαλε τρόπο αναχωρητικής ζωής άλλα πρόσθεσε νέα ιδιότητα στην άσκησή του αναλαμβάνοντας τον αγώνα της σιωπής. Σ’ αυτούς που τον επισκέπτονταν στην έρημο δεν παρουσιαζόταν. Αν συνέβαινε να συναντήσει κάποιον στο δάσος, έπεφτε κάτω με το πρόσωπο στη γη και δεν σήκωνε τα μάτια του μέχρις ότου ν’ απομακρυνθεί ο διαβάτης.
Μέσα σε τέτοια σιωπή πέρασε τρία χρόνια. Λίγο νωρίτερα είχε παύσει να επισκέπτεται το κοινόβιο του Σάρωφ τις Κυριακές ή τις εορτές. Μία φορά την εβδομάδα, κατά την Κυριακή, ένας αδελφός του έφερνε τροφή στο ερημητήριό του, ιδίως τον χειμώνα, όταν ο όσιος δεν είχε τα λαχανικά του.
Όταν ο αδελφός έμπαινε στον προθάλαμο, ο γέροντας λέγοντας μέσα του «αμήν» άνοιγε την πόρτα με το κεφάλι σκυμμένο προς την γη. Και μόλις έμελλε να αναχωρήσει ο αδελφός, ο όσιος έβαζε μέσα στο σκεύος, που ήταν επάνω στο τραπέζι, ένα κομματάκι ψωμί ή λίγο ξυνολάχανο και έτσι γνωστοποιούσε στον αδελφό τι ήθελε να του φέρει την επόμενη εβδομάδα.
Όλα αυτά όμως ήσαν εξωτερικά τεκμήρια της σιγής του. Την ουσία της πολύμοχθης ασκήσεως του οσίου συνιστούσε, όχι η εξωτερική αποχή από την επικοινωνία, αλλά η ησυχία του νου, η αποταγή κάθε βιοτικού λογισμού χάριν της καθαρότατης και τελειότατης αφιερώσεώς του στον Θεό.
Πολλοί αδελφοί θλίβονταν υπερβολικά λόγω της απομακρύνσεως αυτής του οσίου από την άμεση επικοινωνία μαζί τους και λόγω της επιδόσεώς του στον αγώνα της σιγής. Μερικοί μάλιστα ακόμη και τον κατηγορούσαν που αποσύρθηκε στην απομόνωση, ενώ σε κοινωνία με την αδελφότητα θα την οικοδομούσε με λόγους και έργα, χωρίς να παραβλάπτεται η ευλογημένη πορεία της δικής του ψυχής.
Αλλά σ’ όλες αυτές τις μομφές ο όσιος απαντούσε με τους λόγους του αγίου Ισαάκ του Σύρου: «Αγάπησε την ησυχία, διότι αυτή αξίζει πολύ περισσότερο από το να διατρέφεις τους πεινασμένους του κόσμου»· επίσης με τους λόγους του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου: «Είναι θαυμάσιο το να θεολογείς χάριν του Θεού, περισσότερο όμως συμφέρει να καθαρίσεις τον εαυτό σου χάριν Εκείνου».
Με την πολύμοχθη άσκηση της σιωπής ο όσιος Σεραφείμ καθάριζε κατά τον τελειότερο τρόπο και φώτιζε την δικαία του ψυχή οδηγώντας την όλο και περισσότερο στο μυστήριο της θείας θεωρίας, αφού αφόπλισε παντελώς τον πολέμιό του. Τι πνευματικούς καρπούς έφερε η άσκηση αυτή στον μακάριο Σεραφείμ το βλέπει κανείς καθαρά στις διδαχές του περί ησυχίας, οι οποίες βασίζονταν αναμφιβόλως και επί της προσωπικής του πείρας.
«Όταν παραμένουμε σε σιγή», έλεγε αργότερα, «ο διάβολος δεν επιτυγχάνει τίποτε κατά του κρυπτού ανθρώπου της καρδίας (Α’ Πέτρ. 3:4)· εννοείται βέβαια η σιγή του νου. Η σιγή γεννά στην ψυχή του ησυχαστή διαφόρους καρπούς του Πνεύματος. Από την μόνωση και την σιγή γεννιούνται η κατάνυξη και η πραότητα. Ενωμένη με άλλες πνευματικές εργασίες, η προσευχητική σιγή ανυψώνει τον άνθρωπο προς την ευσέβεια, τον φέρνει κοντά στον Θεό και τον κάνει επίγειο άγγελο. Συ μόνο κάθισε στο κελί σου με νήψη και σιγή· κοπίαζε με κάθε δυνατό τρόπο να πλησιάσεις τον Κύριο και Εκείνος είναι έτοιμος από άνθρωπο να σε κάνει άγγελο: “Και επί τίνα επιβλέψω, αλλ’ ή επί τον ταπεινόν και ησύχιον και τρέμοντα τους λόγους μου;” (Ησ. 66:2). Εκτός των άλλων πνευματικών αποκτημάτων, καρπός της σιγής είναι η ειρήνη της ψυχής. Η σιγή διδάσκει την ησυχία και την αδιάλειπτη προσευχή, ενώ η εγκράτεια κάνει τον λογισμό αρρέμβαστο. Αυτόν που κατορθώνει την σιγή, τον αναμένει ειρηνική διάθεση».
Έτσι ο όσιος Σεραφείμ προχωρώντας στην άσκηση της σιγής απέκτησε τα ανώτερα πνευματικά χαρίσματα, παρηγορούμενος από την θεία χάρη και αισθανόμενος στην καρδιά άρρητη χαρά εν Πνεύματι Αγίω (Ρωμ. 14:17).
Αγιος Ιουστίνος Πόποβιτς
Από το βιβλίο: Αρχιμ. Ιουστίνου Πόποβιτς, Οσίου Σεραφείμ του Σαρώφ Βίος, Εκδόσεις «Το Περιβόλι της Παναγίας», Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 36, 38.
