Ο μακαριστός Γέρων Ιωσήφ Βατοπαιδινός (+2009) εξηγεί ποιο είναι το αληθινό νόημα και ο σκοπός των εντολών του Χριστού, και με ποιον τρόπο η φιλοπονία και η εκκοπή του θελήματος οδηγούν στην σωτηρία.
Η παραβολή του Τελώνη και Φαρισαίου δείχνει δύο δρόμους, τον ένα της καταστροφής και τον άλλο της σωτηρίας.
Δεν είναι τυχαίο που οι Πατέρες της Εκκλησίας μας όρισαν με αυτή την παραβολή ν’ αρχίζει η μεγάλη κατανυκτική περίοδος του Τριωδίου, η οποία τελειώνει τη νύκτα του Μ. Σαββάτου πριν τον «Καλό Λόγο».
Γιατί η περίοδος αυτή, ως προετοιμασία για το Πάσχα, έχει έντονο το στοιχείο της μετάνοιας όχι, βέβαια, ως μεταμέλειας αλλά ως επιθυμίας και ενεργοποίησης νέας ζωής, της ζωής του Θεού. Με αυτή την έννοια, ο άνθρωπος που μετανοεί βρίσκεται μπροστά σε δύο αβύσσους: την άβυσσο της δικής του αμαρτωλής κατάστασης και την άβυσσο του Θείου Ελέους «Άβυσσος άβυσσον επικαλείται».
Η θέα του αμαρτωλού εαυτού μας, αναγκαία για μετάνοια, δεν είναι εύκολη κίνηση. Γιατί θα βρεθούμε μπροστά στην αθλιότητα της ύπαρξής μας, στο χάος του είναι μας, τη συνειδητοποίηση του μέσα μας σκότους, ίδιον της κόλασης. Γι’ αυτό και για να βρεθεί ο άνθρωπος σ’ αυτή τη θέα χρειάζεται το Θείο Φως, όπως ένα σκοτεινό, γεμάτο ακαθαρσίες δωμάτιο για να φανεί το τι περιέχει χρειάζεται φως∙ κι όσο πιο δυνατό φως υπάρχει τόσο πιο λεπτομερέστερα βλέπουμε.
Στη θέα, λοιπόν, του μέσα μας κόσμου, εύκολα μπορούμε να απελπιστούμε. Ο Ιούδας βρέθηκε σ’ αυτή την κατάσταση και χωρίς ελπίδα, ένεκα εγωισμού, αυτοκτόνησε. Ο Τελώνης της παραβολής ήταν σ’ αυτή την οριακή θέα του εαυτού του, ώστε «δεν τολμούσε ούτε τα μάτια του να σηκώσει στον ουρανό». Η εκ βάθους κραυγή του «ὁ Θεός, ἰλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ», εξέφραζε τον πόθο του να εγκαταλείψει τον εαυτό του, όπως ήταν, στα χέρια του Θεού του. Ο πόνος του φαινόταν από το ότι «ἔτυπτεν εἰς τό στῆθος αὐτοῦ», ως μια προσπάθεια να νικηθεί ο πόνος της ψυχής από τον πόνο του σώματος. Γιατί, όντως, ο πόνος του αμαρτωλού που μετανοεί μοιάζει με τον πόνο της μάνας που χάνει ό,τι πολύτιμο έχει στον κόσμο.
Από την άλλη, ο Φαρισαίος έβλεπε την καλή θέα του εαυτού του και ξεδίπλωνε ενώπιον του Θεού τις αρετές του. Η σωτηρία του δεν προερχόταν από το Θεό αλλά από τον καλό εαυτό του. Η αυτοπεποίθησή του δεν άφηνε χώρο στο «Θεό των μετανοούντων» γι’ αυτό και τον αγνοούσε. ΄Εφυγε «εἰς τόν οἶκον αὐτοῦ» μόνος, χωρίς Θεό, βιώνοντας την κόλασή του ντυμένη με ψευδαισθήσεις παραδείσου.
Όπως σημειώνει ο ευαγγελιστή Λουκάς, την παραβολή αυτή την είπε ο Κύριος σε κάποιους που «πεποιθότες ἐφ ἑαυτοῖς ὅτι εἰσί δίκαιοι» περιφρονούσαν και απέρριπταν τους άλλους.
Φαίνεται πως ο Φαρισαϊσμός δεν θα πάψει να είναι ο πειρασμός των «ευσεβών χριστιανών» και ο Τελωνισμός η βεβαιότητα στους άσωτους και «εκτός της Εκκλησίας» ότι έχουν ελπίδα σωτηρίας. Καμία αρετή και κανένα χάρισμά μας δεν δικαιώνει την αυτοπεποίθησή μας για σωτηρία. Όπως και καμία αμαρτία δεν βεβαιώνει, για κανένα άνθρωπο, ότι οδηγεί στην απώλεια.
Η μετάνοια, που αρχίζει με την εγκατάλειψη του εαυτού μας στα χέρια του Θεού, ως του μόνου λυτρωτή και σωτήρα, είναι η μόνη οδός που μας μεταφέρει από το θάνατο της αμαρτίας στη ζωή του Θεού και μας προσφέρει τη χαρά της Ανάστασης.
π. Ανδρέα Αγαθοκλέους
Από τα πρόσκαιρα στα αιώνια
Στο αποστολικό Ανάγνωσμα της Β’ Κυριακής των Νηστειών ο απόστολος Παύλος διατυπώνει επιγραμματικά ένα μεγάλο μυστήριο της πίστεώς μας: ότι ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός δεν είναι μόνο άνθρωπος, αλλά είναι και ο προαιώνιος και αναλλοίωτος Θεός.
Και τεκμηριώνει τη μεγάλη αυτή δογματική αλήθεια αναφέροντας ένα χωρίο της Παλαιάς Διαθήκης που απευθύνεται στον Υιό του Θεού και λέει: Εσύ, Κύριε, στην αρχή της δημιουργίας θεμελίωσες τη γη στο ουράνιο στερέωμα, και «ἔργα τῶν χειρῶν σού εἰσιν οἱ οὐρανοί· αὐτοὶ ἀπολοῦνται, σὺ δὲ διαμένεις». Αυτοί θα εξαφανιστούν και το σχήμα τους θα αλλάξει. Εσύ όμως παραμένεις αμετάβλητος. Όλος ο κόσμος σαν ένδυμα θα παλιώσει, κι Εσύ θα τον περιτυλίξεις σαν ρούχο και θα γίνει καινούργιος. Εσύ όμως είσαι πάντοτε ο ίδιος και τα έτη σου θα είναι ατελείωτα. Στη συνέχεια ο απόστολος Παύλος εξηγεί ότι ο Κύριός μας είναι ασυγκρίτως ανώτερος από τους αγγέλους, θέτοντας το εξής ερώτημα: Σε ποιον από τους αγγέλους έχει πει ποτέ ο Θεός Πατήρ: Κάθισε στα δεξιά μου, μέχρι να υποτάξω τους εχθρούς σου και να τους βάλω κάτω από τα πόδια σου; Σε κανένα. Μόνο στον Υιό του το είπε.
Διότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο προαιώνιος Υιός του Θεού. Είναι ο δημιουργός της κτίσεως. Αυτός δημιούργησε τον ουρανό και τη γη και όλη την οικουμένη. Όλα μέσα στην κτίση φθείρονται, γηράσκουν και χάνονται. Το σύμπαν ολόκληρο είναι υπόδουλο στη φθορά και οδηγείται προς το τέλος του. Αλλά και η ιστορία των ανθρώπων διαρκώς μεταβάλλεται. Βασιλείες και αυτοκρατορίες εμφανίζονται, ακμάζουν, παρακμάζουν και τελικά εξαφανίζονται. Όλα κάποτε τελειώνουν, και οι εγκόσμιες επιτυχίες σβήνουν. Οι γενιές διαδέχονται η μία την άλλη. Κι εμείς ολοένα αλλάζουμε, στον κόσμο αυτό όλοι είμαστε προσωρινοί. Ήμασταν παιδιά, μεγαλώσαμε, θα γεράσουμε, θα φύγουμε. Η ζωή μας κλίνει προς τη δύση της. Θα πεθάνουμε και το σώμα μας θα διαλυθεί στον τάφο. Αλλά μετά από τον μακρύ αυτόν ύπνο θα αναστηθούμε και θα εισέλθουμε στην αιώνια ζωή.
Ας μην αφήνουμε λοιπόν την καρδιά μας να προσκολλάται στα επίγεια και φθαρτά, που φεύγουν και χάνονται. Αλλά να ζούμε με τον πόθο και την αγάπη για τον ασυγκρίτως ανώτερο εκείνο κόσμο που θα ανατείλει, τον αιώνιο και άφθαρτο και αληθινό. Να ποθούμε τον ουρανό και τη Βασιλεία του Θεού. Εκεί να στρέφουμε τη σκέψη μας και τη ζωή μας, εκεί να είναι τα όνειρά μας και οι προσδοκίες μας. Και να είμαστε πάντοτε άγρυπνοι για να την κατακτήσουμε.
Να προσέχουμε τους λόγους Του
Ο απόστολος Παύλος στη συνέχεια μας θέτει ενώπιον των ευθυνών μας. Αφού λοιπόν, λέει, ο Κύριός μας είναι ο προαιώνιος Θεός, «διά τοῦτο δεῖ περισσοτέρως ἡμᾶς προσέχειν τοῖς ἀκουσθεῖσι». Πρέπει περισσότερο να προσέχουμε σ’ αυτά που ακούσαμε και είναι λόγοι του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Διότι εάν δεν προσέξουμε, διατρέχουμε τον κίνδυνο να παρασυρθούμε και να πέσουμε έξω. Και αλίμονό μας, αν μας συμβεί αυτό. Διότι, αν ο νόμος που έδωσε ο Θεός στον Μωυσή διά μέσου των αγγέλων, αποδείχθηκε βέβαιος, και κάθε παράβασή του τιμωρήθηκε δίκαια, πώς εμείς θα ξεφύγουμε την τιμωρία, εάν αμελήσουμε μία τόσο σπουδαία σωτηρία; Η σωτηρία αυτή αφού άρχισε να κηρύττεται από τον ίδιο τον Κύριο, μας παραδόθηκε από τους Αποστόλους, που την άκουσαν απευθείας από τον Κύριο.
Στο ιερό αυτό κείμενο ο Απόστολος Παύλος μας προειδοποιεί ότι κινδυνεύουμε να χάσουμε τη σωτηρία μας, εάν δεν δείξουμε την ανάλογη προσοχή στις θείες αλήθειες που μας αποκάλυψε ο Κύριος. Κινδυνεύουμε να τις συνηθίσουμε και σιγά-σιγά να χάσουμε το δρόμο μας. Και τότε θα είμαστε αναπολόγητοι την ημέρα της Κρίσεως. Διότι δεν μπορούμε να παίζουμε με το νόμο του Θεού και να τον περιφρονούμε.
Γι’ αυτό ο θείος Απόστολος μας ζητά να δείξουμε σοβαρότητα και υπευθυνότητα απέναντι στο νόμο του Θεού. Να τον ακούμε με προσοχή και ενδιαφέρον. Πόσες φορές ακούμε στην εκκλησία το ιερό Ευαγγέλιο ή κάποιο κήρυγμα; Πόσες φορές διαβάζουμε στο σπίτι μας την Αγία Γραφή ή κάποιο πνευματικό βιβλίο! Κάθε φορά λοιπόν που ακούμε τον θείο λόγο, να κατανοούμε ότι είναι μεγίστης σπουδαιότητας. Και γι’ αυτό να τον ακούμε με πίστη και φόβο Θεού. Να τον μελετούμε συχνά και με προσοχή, συγκρατώντας τα θεία νοήματα στη μνήμη μας και στις καρδιές μας. Κι έτσι να ευθυγραμμίζουμε τη ζωή μας με το θείο νόμο. Για να μη χάσουμε την ψυχή μας, αλλά να κερδίσουμε τη σωτηρία μας και να αξιωθούμε να ζήσουμε κι εμείς μαζί με τον Κύριο στη Βασιλεία του αιωνίως.
Περιοδικό «Ο Σωτήρ», αριθ. 1995
