Κάθε άνθρωπος έχει το σταυρό του…

Από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα φιλόσοφοι, κοινωνιολόγοι και θεολόγοι, αλλά και οι ψυχαναλυτές ασχολούνται με το τελειότερο δημιούργημα, τον άνθρωπο και ειδικότερα με τον εσωτερικό του κόσμο. Όλοι έχουν αποφανθεί ότι ο εσωτερικός κόσμος του ανθρώπου είναι ευρύτερος και δυσκολότερος «εις το κατανοηθήναι» από τον εξωτερικό. Ο Πασκάλ έλεγε: «Το σύμπαν μας κατέχει με την έκτασίν του, εμείς το κατέχουμε με την σκέψιν μας»

Για τον λόγο αυτό οι πρωτοπόροι Έλληνες ερευνητές, όπως ο Θαλής κι ο Δημόκριτος, στράφηκαν περισσότερο προς το εξωτερικό σύμπαν, γιατί, όπως διεκήρυσσαν, αυτό είναι μικρότερο και πιο ευπρόσιτο σε σχέση με το ανθρώπινο εσωτερικό σύμπαν.

Ο Αριστοτέλης, ο οποίος υπήρξε όχι μόνον ένας άριστος φιλόσοφος, αλλά και σπουδαίος επιστήμονας, θεωρητικός και εμπειριστής, καθόρισε το ψυχολογικό δόγμα, μέσα από την ψυχολογία που εκτίθεται στο έργο του «Περί ψυχής», αλλά και σε άλλα έργα του.

Σήμερα, με την πρόοδο της ψυχολογίας του βάθους, αν και έχουμε οργανωμένη μια ανθρωπιστική έρευνα και καλύτερη αντίληψη για το ανθρώπινο βαθύτερο «είναι», η ψυχανάλυση και οι ψυχολογικές μέθοδοι, δυστυχώς δεν απέδωσαν ουσιαστικά αποτελέσματα. Μάλλον πολλές φορές προκάλεσαν και προκαλούν σύγχυση, επειδή, εν πολλοίς,  αγνοούν –σχήμα βεβαίως οξύμωρο– κι αυτήν ακόμη την ψυχοσωματική μας σύνθεση και ύπαρξη. Παρέμειναν και παραμένουν στις τεχνητές διαπιστώσεις των διαφόρων πτυχών της ζωής μας. Όταν ερευνάς κατ᾽ αυτόν τον τρόπο το ψυχολογικό βάθος της ανθρωπίνης υπάρξεως, είναι βέβαιο ότι θα οδηγηθείς σε αδιέξοδο. Γι᾽ αυτόν τον λόγο βρέθηκε ο σημερινός άνθρωπος σε προσωπικά, κοινωνικά και παγκόσμια αδιέξοδα.

Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και μέσα στον χώρο του Ορθοδόξου «ψυχοθεραπευτηρίου», που είναι η Αγία Ορθόδοξος Εκκλησία μας. Εκεί συνεργάζονται, συναρμονίζονται και αλληλοπεριχωρούνται το ανθρώπινο με το Θείο, το κτιστό με το άκτιστο, το γήινο με το ουράνιο, το χρονικό με το υπερχρονικό και αιώνιο. Άλλωστε ο Χριστιανισμός είναι αυτός που αποκάλυψε πρώτος το χάος του ασυνειδήτου.  Για παράδειγμα ο Απόστολος Παύλος, όταν γράφει στους Ρωμαίους: «βλέπω έτερον νόμον εν τοις μέλεσί μου, αντιστρατευόμενον τω νόμω του νοός» (7, 23), αποκαλύπτει το βάθος των αρχετύπων, την κληρονομικότητά μας και τον βαθύτερο ρόλο που παίζουν όλα αυτά στην προσωπικότητά μας. Αναδύει αμέσως το βάθος του εσωτερικού «είναι» του ανθρώπου και τον διχασμό που υφίσταται,  αλλά και το ενοχικό αίσθημα.

Με τον διχασμό ένεκα ενοχής πασχίζουν οι ψυχαναλυτές και οι ψυχολόγοι, χωρίς να καταλήγουν πουθενά. Ο Απόστολος Παύλος, όμως, θέτει το θέμα αυτό επί υπαρξιακής βάσεως. «Ταλαίπωρος εγώ άνθρωπος• τις με ρύσεται εκ του σώματος του θανάτου τούτου; χάρις δε τω θεώ διά Ιησού Χριστού του κυρίου ημών» (Ρωμ. 7, 24). «Είμαι –μας λέγει– ο αμαρτωλότερος των ανθρώπων, όμως, σώζομαι». Λυτρώνεται διά Ιησού Χριστού, όταν ενώνεται μαζί Του. Και αυτή η ένωση γίνεται μέσω των Αγίων Μυστηρίων της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας.

Όχι μόνον στα κείμενα, τα αναφερόμενα στον Απόστολο Παύλο, αλλά και σε όλη την Αγία Γραφή αποκαλύπτονται τα ανθρώπινα βάθη κατά συγκλονιστικό και πρωτότυπο τρόπο. Οι Άγιοι Πατέρες, τα θεωμένα αυτά μέλη της Αγίας μας Εκκλησίας, εβίωσαν τις εσωτερικές ψυχολογικές διακυμάνσεις και τον μυστικό αγώνα για την κάθαρση της καρδίας των και τον φωτισμό του νου από το ψυχικό σκότος. Αιώνες πριν παρουσιασθεί η επιστήμη της ψυχολογίας του βάθους οι Νηπτικοί Πατέρες της ερήμου, αλλά και της ποιμαινούσης Εκκλησίας εμπνεύσθηκαν και παρουσίασαν το «ειδεχθές της ψυχής» και αγωνίσθηκαν για την πνευματική θεραπεία.

Δεν είναι δυνατόν οι επιστημονικές μέθοδοι της ψυχολογίας να θεραπεύσουν τον «κατ᾽ εικόνα» Θεού πλασθέντα άνθρωπο. Η σύγχρονη ψυχολογία, η ψυχολογία του βάθους, δεν  έχει ολοκληρωμένη αντίληψη περί του ανθρωπίνου προσώπου. Μόνον ο Χριστός είναι το σωτήριο φάρμακο, μας επισημαίνει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Η θεραπεία ευρίσκεται στην απομάκρυνση της αμαρτίας από την εικόνα του Θεού που είναι ο άνθρωπος.

Το εσωτερικό σύμπαν, το απέραντο βάθος του ανθρώπου, η ύπαρξή μας φωτίζεται και θεραπεύεται όχι με τεχνικές μεθόδους και επιστημονικά ανθρώπινα τεχνάσματα, αλλά με το άκτιστο φως του Αναστάντος Χριστού και τα πνευματικά φάρμακα της Αγίας Του Εκκλησίας.

Είναι ευκαιρία στην περίοδο που εισήλθαμε και διανύουμε της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής να ασχοληθούμε περισσότερο με τον εσωτερικό μας κόσμο και να προστρέξουμε στο Ορθόδοξο ψυχοθεραπευτήριο της Αγίας μας Εκκλησίας, όπου μέσω του πνευματικού Πατρός θα δυνηθούμε να εύρουμε την λυτρωτική διέξοδο από τα αδιέξοδα, τα οποία κατακλύζουν την ζωή μας.

Αρχιμ. Κυρίλλου Κωστοπούλου
Ιεροκήρυκος Ι. Μ. Πατρών, Δρος Θεολογίας

Συνήθως, όταν ταξιδεύουμε στο εξωτερικό, μας δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσουμε άλλους τόπους και κυρίως άλλους ανθρώπους.

Παρατηρούμε συνήθειες και νοοτροπίες άλλες από τις δικές μας και μπαίνουμε σε ρυθμούς άλλης καθημερινότητας. Στο τελευταίο μου ταξίδι, απρόσμενα, παρατήρησα κάτι που μου κίνησε πρώτα τον θαυμασμό και μετά την περιέργεια.

Η συγκεκριμένη πόλη και η χώρα γενικά ήταν ταυτισμένες στο μυαλό μου από την εκεί πολυετή παραμονή μου με μια έντονη νευρικότητα στις συμπεριφορές των κατοίκων, αφιλόξενους στις συναλλαγές και στις εξυπηρετήσεις τους, με αντίδραση σε όποια παράκληση για διευκόλυνση και βοήθεια και γενικά με μια δυσάρεστη κατά το πλείστο αντιμετώπιση. Κάπως δικαιολογημένα όμως, λόγω της πολύ δύσκολης οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης της χώρας και της συνεχόμενης πολιτικής αστάθειας και θεσμικής παρακμής. Προς έκπληξή μου, και ομολογώ ότι με βρήκε απροετοίμαστο, καθ ’όλη τη διάρκεια της τελευταίας επίσκεψής μου, όχι μόνο δεν συνάντησα κάποιο από τα προαναφερθέντα αλλά απεναντίας ήρθα αντιμέτωπος με μια αυθόρμητη και καταιγιστική συμπεριφορά ευγένειας, προθυμίας, εξυπηρετικότητας και απλόχερου χαμόγελου.

Ένιωθα φοβερά ευλογημένος και εσωτερικά χαρούμενος κάθε φορά που έπρεπε να μιλήσω με κάποιο κάτοικο της περιοχής. Στην αρχή επιφυλακτικός και σε άμυνα, αλλά στη συνέχεια απελευθερωμένος και χαμογελαστός, με ευχάριστη και θετική διάθεση. Μπορώ να πώ ότι, υποσυνείδητα κατέκρινα ακόμα και τον εαυτό μου, για τη δική μου μέτρια διάθεση ως επισκέπτη, συγκριτικά με τη δική τους ως μόνιμοι κάτοικοι, σε ρουτίνα βιοπάλης. Είχαν κάθε δίκαιο να ήταν τουλάχιστον ψυχροί και απλά εξυπηρετικοί. Κι όμως, ήταν ευδιάθετοι και συνεργάσιμοι.

Η περιέργειά μου στο πρωτοφανές για μένα αυτό φαινόμενο, έγκειται στο γεγονός, ότι οι σημερινές συνθήκες διαβίωσης της χώρας είναι ίσως οι χειρότερες των τελευταίων χρόνων. Κανονικά θα ’πρεπε να αντιμετωπίσω ακριβώς την αντίθετη συμπεριφορά με όλα τα ελαφρυντικά της. Κι όμως, διαψεύστηκα. Γιατί; Τι ήταν αυτό που άλλαξε τα δεδομένα; Ή μήπως να έτυχε σε όλες μου τις επαφές να συναντήσω καλούς ανθρώπους; Τυχαίο ή αιτιολογημένο; Όπως και να ’χουν τα πράγματα, ήταν ωραίο συναίσθημα και «όμορφη» εμπειρία.

Αναχώρησα, έχοντας στο μυαλό μου αυτή τη διαπίστωση. Το πόσο σημαντική είναι η ευγένεια, οι καλοί τρόποι, το χαμόγελο, η θετική ενέργεια και στάση στον άνθρωπο. Πόσο ωραίοι γίνονται οι άνθρωποι, όταν είναι αυθεντικά και σίγουρα όχι υποκριτικά ευγενικοί, πόσο μεταμορφώνεται το περιβάλλον και η ατμόσφαιρα με ένα καλό λόγο, με ένα «ευχαριστώ», ένα «ευχαρίστως», ένα «ούτε λόγος», ένα «συγνώμη», ένα «παρακαλώ», ένα «καλό υπόλοιπο», ένα «ευχαριστούμε πολύ», ένα «θέλετε κάποια βοήθεια» και τόσα άλλα μικρά μεν αλλά γεμάτα και πλούσια λόγια. Και θυμήθηκα τον μέγιστο γέροντα Αιμιλιανό Σιμωνοπετρίτη, που έλεγε «αν δεν μπορούμε να γίνουμε χριστιανοί, τουλάχιστον να γίνουμε ευγενείς», συμφωνώντας με τον προ χιλιετιών Μένανδρο, «ὠς χαρίεν ἔστʹ ἄνθρωπος, ὅταν ἄνθρωπος ᾗ». Όντως, υπερβαλλόντως.

Γιώργου Κυπριανού

Πηγή: Ησυχαστήριο Αγίας Τριάδος