Η Μονή Γουβερνέτου ή Μονή της Κυρίας των Αγγέλων, είναι ένα από τα πιο παλιά μοναστήρια της Κρήτης, χτίστηκε το 1537 και βρίσκεται στη χερσόνησο Ακρωτήρι, 19 χιλιόμετρα βόρεια από τα Χανιά.
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της είναι πως μοιάζει με κάστρο, με πύργους που χρησίμευαν για την προστασία από επιδρομείς. Συγκεκριμένα, η εξωτερική όψη του μοναστηριού μοιάζει με ενετικό φρούριο και έχει διαστάσεις 40 μ x 50 μ με 50 κελιά σε 2 ορόφους, πύργους στις τέσσερεις γωνίες του και πολεμίστρες.
Ιστορικό Μοναστήρι
Το καθολικό, ο κύριος ναός του μοναστηριού, είναι αφιερωμένο στην Παναγία, γι’ αυτό η μονή Γουβερνέτου πήρε το όνομα Κυρία των Αγγέλων και για χρόνια θεωρούνταν ένα από τα μεγαλύτερα μοναστήρια της Κρήτης. Η Τουρκοκρατία όμως σύντομα άρχισε να επηρεάζει και την πορεία της Μονής, η οποία λεηλατήθηκε και κάηκε από τους Τούρκους, όπως και τα άλλα γειτονικά μοναστήρια. Χάθηκαν έτσι εκκλησιαστικά και ιστορικά κειμήλια ανεκτίμητης αξίας, ενώ πολλοί από τους μοναχούς θανατώθηκαν.
Γύρω στα 1765 υπέστη καταστροφές από πυρκαγιά, ενώ το 1821 πυρπολήθηκε από τους Τούρκους, οι οποίοι έσφαξαν επτά μοναχούς που προσπάθησαν να φτάσουν ως την Αγία Τριάδα για να σώσουν τις ζωές τους. Ζημίες έπαθε και κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από τους Γερμανούς που είχαν εγκαταστήσει εκεί φυλάκιο. Ωστόσο, παρά τις ταλαιπωρίες, κατάφερε να διατηρήσει σε μεγάλο βαθμό τη μορφή που είχε τα χρόνια της ακμής της.
Το συγκρότημα, όπως διασώζεται σήμερα, διαθέτει μεταξύ άλλων θολωτές αποθήκες, μαγειρεία, τραπεζαρία και δεκάδες μικρά κελιά μοιρασμένα σε δύο ορόφους. Δίπλα στην εκκλησία της Παναγίας βρίσκονται δύο παρεκκλήσια, το ένα αφιερωμένο στους Αγίους Δέκα και το άλλο στον Άγιο Ιωάννη τον Ερημίτη.
Από το 2005 οι μοναχοί της Μονής Γουβερνέτου έχουν αρχίσει έργα αναστήλωσης του ναού και του περίβολου χώρου προσπαθώντας να διατηρήσουν σε άριστη κατάσταση το ιστορικό αυτό μοναστήρι της Κρήτης. Μάλιστα, μέσα στο χώρο της Μονής λειτουργεί ένα πολύ μικρό μουσείο, που φιλοξενεί έργα εκκλησιαστικής τέχνης και άλλα πολύτιμα κειμήλια.
Το Αρκουδόσπηλιο και το θαύμα
Ένα πλακόστρωτο μονοπάτι οδηγεί βόρεια από τη Μονή Γουβερνέτου μέσα στο φαράγγι Αυλάκι που κατηφορίζει μέχρι τη θάλασσα και φτάνει μέχρι το Αρκουδόσπηλιο. Η ονομασία του προέρχεται από έναν μεγάλο σταλαγμίτη του σπηλαίου που θυμίζει αρκούδα.
Σύμφωνα με την παράδοση, το άγριο ζώο το μεταμόρφωσε σε πέτρα η Παναγία για να μην πιει το (δυσεύρετο εκείνη την εποχή) νερό που είχαν μαζέψει οι μοναχοί οι οποίοι ζούσαν στη σπηλιά.
Σήμερα, κοντά στο σημείο του θαύματος, βρίσκεται ένα παρεκκλήσι αφιερωμένο στην Παναγία (εορτάζει στις 2 Φεβρουαρίου), γι’ αυτό και η τοποθεσία λέγεται και Σπήλαιο της Παναγίας της Αρκουδιώτισσας.
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, στη σπηλιά (που κάποτε ήταν η κοίτη ενός ποταμού) λειτουργούσε ιερό αφιερωμένο στη θεά Άρτεμη.
Η λιτάνευση της εικόνας εν πλω πραγματοποιείται αμέσως μετά τον Μεθεόρτιο Εσπερινό στον Μητροπολιτικό Ναό. Η Παναγία η Πορφύρα είναι έργο του 9ου αιώνα.
