Προσκυνηματική Εκδρομή

α) Πώς πρέπει να προσέρχεται κάποιος στη θεία Μετάληψη

Ο πιστός χριστιανός που θα προσέλθει στη Μετάληψη του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας, πρέπει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένος. Ακολουθεί τις συμβουλές του Πνευματικού του και παίρνει πάντο­τε την άδεια και την ευχή του. Η υπακοή στον πνευματικό είναι μια παρουσία ευλογίας και ενίσχυσης και τον κάνει άξιο της θείας Μετάληψης. Μέσα του ο πιστός όμως πρέπει όταν πλησιάζει το Άγιο Ποτήριο να έχει τη συνείδηση της αναξιότητάς του και να θυμάται την προσευχή που διαβάζει ο ιερέας ότι «ουδείς άξιος των συνδεδεμένων ταις σαρκικαίς επιθυμίαις και ηδοναίς προσέρχεσθαι ή προσεγγίζειν» τα άχραντα μυστήρια της θείας Κοινω­νίας!

Όποιος χριστιανός βρίσκεται στην κατάσταση της αναξιότητας δεν πρέπει να μεταλαμβάνει. Ο απ. Παύλος γράφει στους Κορινθίους, «όποιος τρώει τον άρτο ή πίνει το ποτήριο του Κυρίου με τρόπο ανάξιο, θα είναι ένοχος προς το σώμα και το αίμα του Κυρίου. Ας εξετάζει δε ο άνθρωπος τον εαυτό του, και τότε να τρώει από τον άρτο και να πίνει από το ποτήριο. Γιατί όποιος τρώει και πίνει με τρόπο ανάξιο, αυτό που τρώει και πίνει φέρνει πάνω του καταδίκη, επειδή δεν αναγνωρίζει το σώμα του Κυρίου. Γι’ αυτό υπάρχουν ανάμεσά σας πολλοί ασθενείς και άρρωστοι και αρκετοί έχουν πεθάνει.»(Α΄ Κορ.11,27-30).

Ο ιερέας που μας καλεί να κοινωνήσουμε, τονίζει συνοπτικά τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να πλησιάζουμε τον Κύριο. Πρέπει να έχουμε φόβο Θεού (μετά φόβου Θεού), πίστη ζωντανή στην παρουσία του (πίστεως) και αγάπη προς τον Χριστό που θυσιάστηκε για μας (και αγάπης προσέλθετε). Οι ιερές συγκινήσεις και τα συναισθήματα τότε θα είναι πλουσιότερα στον πιστό που βιώνει γνήσια τη σχέση του με τον Χριστό.

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναλογιζόμενος τη στιγμή της θεί­ας Μετάληψης, το κέντημα της πλευράς του σταυρωμένου Ιησού από τη λόγχη του ρωμαίου στρατιώ­τη, λέει: «Από την κεντηθείσα πλευρά του νεκρού Ιησού εξήλθε ύδωρ και αίμα. Αλλά αυτές οι δύο πηγές ύδατος και αίμα­τος δεν ήταν τυχαίο περιστατικό της στιγμής, αφού μαρτύρησαν τους δύο βασικούς τρόπους ή τα μέσα της σωτη­ρίας του χριστιανού ανθρώπου τα οποία είναι το ύδωρ του μυστηρίου του Βαπτίσματος, με το οποίο αναγεννιέται ο άνθρωπος, και το αίμα του Χριστού με το οποίο τρέφονται και σώζονται οι πιστοί. Μ’ αυτό λοιπόν το γεγονός του κεντήματος της πλευράς του Ιησού δηλώνεται η αρχή και η πηγή των μυστηρίων της σωτηρίας μας, ώστε και συ όταν προσέλθεις στο φρικτό ποτήριο να αισθανθείς ότι πίνεις τη σωτηρία σου από την πλευρά αυτή του νεκρού Ιησού». Και τελειώνει: «Ούτως προσίης». Έτσι να προσέλθεις στο μυστήριο! Σε άλλο κείμενό του αναφέρει, να μη πλησιάσει κανένας στο μυστήριο ζαλισμένος από τις φρον­τίδες της ζωής ή εξαντλημένος από τους κόπους, αλλά «άπαντες ζέοντες και διεγηγερμένοι προσέλθετε».

β) Κάθε πότε πρέπει να κοινωνούμε;

Το ερώτημα αυτό αγγίζει ένα από τα σοβαρά προβλήματα της σχέσης του χριστιανού με το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας.

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος διερωτάται αν πρέπει να κοινωνούν οι πιστοί συχνά και σημειώνει– «Πολλοί μεταλαμβάνουν του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας μια φορά το χρόνο, άλλοι δυο φορές κι άλλοι πολλές φορές. Τί να πούμε λοι­πόν; Με ποιούς να συμφωνήσουμε; Μάλλον δεν θα συμ­φωνήσουμε ούτε μ’ αυτούς που κοινωνούν μια φορά το χρόνο ούτε μ’ αυτούς που προσέρχονται πολλές φορές ούτε μ’ αυτούς που κοινωνούν πολύ λίγες φορές, αλλά θα συμφωνήσουμε πρώτα με αυτούς που μεταλαμβάνουν με καθαρή συνείδηση, μ’ αυτούς που προσέρχονται με κα­θαρή καρδιά, μ’ αυτούς που διάγουν ανεπίληπτο βίο.

Αυτοί που προσέρχονται στη θεία Μετάληψη μ’ αυτές τις προϋποθέσεις, ας μεταλαμβάνουν πάντοτε, σε κάθε λειτουργία («αεί προσίτωσαν»). Αυτοί που δεν έχουν αυτές τις προϋποθέσεις, ας μη προσέρχονται ούτε μια φορά. Γι’ αυτό το λόγο φωνάζει ο ιερέας «τα άγια για τους αγίους», για να μη προσέλθει κάποιος ανέτοιμος και απροετοίμαστος. Αν κάποιος δεν είναι άγιος, να μη προσέλθει στο μυστή­ριο. Γιατί δεν εννοεί ο ιερέας να είναι κάποιος καθαρός μόνο από αμαρτίες, αλλά να είναι άγιος. Επειδή τον άγιο δεν τον αναδεικνύει η απαλλαγή του από τις αμαρτίες του μόνο, αλλά και η παρουσία του Αγίου Πνεύματος στη ζωή του και ο πλούτος των αγαθών του έργων».

Βέβαια ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος δεν αναφέρεται στην απόλυτη αγιότητα αλλά στα σχετικά μέτρα της αγιότητας του πιστού που ζει μέσα στον κόσμο. Θέλει να τονίσει ότι ο πιστός πρέπει να φροντίζει την ουσιαστική σχέση του με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος και να εφαρμόζει τις ευαγγελικές εντολές, ιδιαίτερα την εντολή της αγάπης σε όλους.

Ο Μέγας Βασίλειος είναι υπέρ της συχνής θείας Μετάληψης εφόσον υπάρχουν οι εύλογες προϋποθέσεις. «Και το να κοινωνεί κάποιος κάθε ήμερα και να μεταλαμβάνει του αγίου σώ­ματος και αίματος του Χριστού είναι καλό και ωφέλιμο, όπως σαφώς έχει διδάξει ο ίδιος, όταν είπε– «Ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα έχει ζωήν αιώνιον». Ποιός μπορεί να αμφιβάλλει ότι το να μετέχει κάποιος στη ζωή δεν είναι τίποτε άλλο παρά να ζει πολλές φορές («ή ζην πολλαχώς»);[1]

Εμείς πάντως κοινωνούμε τέσσερις φορές κάθε εβδομάδα· την Κυριακή, την Τετάρτη, την Παρασκευή και το Σάββατο, αλλά και σε άλλες ημέρες της εβδομάδας, όταν εορτάζεται μνήμη κάποιου αγίου».

Οι περισσότεροι Πατέρες της Εκκλη­σίας συνιστούν τη συχνότητα της θείας Μετάληψης. Ο κύριος λόγος της συχνότητας είναι η ιδιότητά της ως τροφής πνευματικής, η οποία χριστοποιεί τον πιστό, αφού ο ίδιος ο Κύριος είπε ότι η σάρκα μου είναι βρώση και το αίμα μου είναι πόση.

Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος θα γράψει– «Ο Χριστός είναι η καινούργια τροφή αυτών που γνωρίζουν να πει­νούν και να θέλουν την τροφή αυτή. Είναι η μεγάλη τρο­φοδοσία ζωής που δίδεται στον κόσμο και πιστεύεται. Είναι ο άρτος που κατεβαίνει από τον ουρανό και δίνει ζωή στον κόσμο. Ζωή ανόλεθρη και ακατάλυτη»[2].

Και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος θα υπογραμμίσει τα δύο βασικά θεμέλια της χριστοποίησης του χρι­στιανού· «γεννώμεθα ως χριστιανοί με το ύδωρ του βαπτίσματος και τρεφόμαστε με το αίμα της θυσίας του Χριστού»[3]. Το Βάπτισμα αναγεννά και καθαρίζει τον άνθρωπο από την αμαρτία, το μυστήριο όμως της θείας Ευχαριστίας ενεργοποιεί συνεχώς την τριπλή κατάδυση του βαπτισθέντος στο θάνατο του Κυρίου και την τριπλή ανάδυσή του στη θεωτική εμπει­ρία της ανάστασής του. Το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας, ενεργοποιεί χαρισματικά το μυστήριο του Βαπτίσματος και οδηγεί τον πιστό στη κατά χάρη θέωση!

Στη θεμελιακή σημασία του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας ως τροφής χαρισμα­τικής σωτηρίας και θέωσης και ο Μέγας Βασίλειος θα επιμείνει με το κείμενο της ομιλίας του· «ότι πρέπει αυτός που αναγεννήθηκε με το βάπτισμα να τρέφεται με την μετάληψη των θείων μυστηρίων»[4]. Με το βάπτισμα ντυθήκαμε τον Χριστό, ντυθήκαμε τον «καινόν άνθρωπον» και γίναμε τέκνα Θεού. Αυτό που έχου­με πλέον ανάγκη είναι να τρεφόμαστε με τροφή ζωής αιωνίου, την οποία μας χαρίζει ο ίδιος Κύριος λέγοντας, «Ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα έχει ζωήν αιώνιον».

Ο τονισμός του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας από τους Πατέρες ως τροφής πνευματικής, απαραίτητης για την ανάπτυξη της αληθινής ζωής εν Χριστώ σύμφωνα με τον λόγο του Κυρίου– «εάν μη φάγητε την σάρκα του υιού του ανθρώπου και πίητε αυτού το αίμα ουκ έχετε ζωήν εν εαυτοίς»-, υποδηλώνει ότι αυτός που δεν προσέρχεται στη θεία Μετάληψη δεν έχει μέσα του ζωή αλλά αν και εκκλησιάζεται, είναι νεκρός! Ο Μέγας Βασίλειος, επιμένει ότι· «Όσοι δεν προσεγγίζουν το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας και δεν τρώνε την αναγκαία τροφή της ζωής της ψυχής τους, καταντούν να είναι νεκροί από τις αμαρτίες τους, και εκείνοι οι χριστια­νοί που δεν τρέφονται από το ύδωρ της ζωής ούτε ζητούν να πιούν από το νερό εκείνο της ζωής που είπε ο Κύριος στη Σαμαρείτιδα, και αυτοί γίνονται νεκροί»[5].

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος τα ίδια θα τονίσει· ότι αυτός που δεν μετέχει στο μυστή­ριο της θείας Ευχαριστίας μένει έξω της αιωνίου ζωής– «Δεν μπορεί να εισέλθει κάποιος στη βασιλεία των ουρανών, εάν δεν αναγεννηθεί δι’ ύδατος και πνεύματος (εάν δεν βαπτιστεί) και εάν δεν φάγει τη σάρκα του Κυρίου και δεν πιεί το αίμα του»[6].

Η θεία ευχαριστία λοιπόν ως τροφή αιωνίου ζωής επιβάλλει την ανάγκη της συχνότητας της θείας Μετάληψης υπό τις προϋποθέσεις που αναφέραμε. Εξάλλου η στέρηση της θεί­ας τροφής του σώματος και του αίματος του Χριστού καταδικάζεται και από τους σχετικούς Ιερούς Κανόνες της Εκκλησίας, όταν αυτή οφείλεται σε αδιαφορία και ασέβεια απέναντι στο μυστήριο της θείας Ευχαριστίας!.

Αλέξανδρος Χριστοδούλου, Θεολόγος

[1] Επιστολή Προς Καισαρίαν Πατρικίαν, Περί κοινωνίας PG 32,484-485.
[2] Εις τους Αιγύπτου επιδημήσαντας PG 36, 241.
[3] Εγκώμιον εις Μάξιμον PG 51,229
[4] Περί του Βαπτίσματος PG 31, 1573Α.
[5] Εις τον προφήτην Ησαΐαν, PG 30,389-392.
[6] Περί Ιερωσύνης, Λόγος τρίτος, PG 48, 643