Στη νότια Ρόδο, πάνω σε ένα μικρό πλάτωμα, δεσπόζει η Μονή της Παναγίας Σκιαδενής με τη θαυματουργή εικόνα. Η Παναγία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των κατοίκων, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι η θαυματουργή εικόνα «ξενυχτά» πολλές φορές σε σπίτια ιδιωτών, οι οποίοι τιμούν τη Θεοτόκο με προσευχές και ψαλμούς. Μάλιστα, το συγκεκριμένο μοναστήρι έχει συνδέσει την ιστορία του και με πολλές τοπικές ιστορίες, ωστόσο ξεχωρίζει αυτή του μαρμαρωμένου καραβιού, το οποίο είχε φτάσει στη Ρόδο για να λεηλατήσουν οι πειρατές το μοναστήρι.
Όσον αφορά στη λέξη «Σκιάδι», που προσδιορίζει το όνομα της μονής, υπάρχουν δύο εκδοχές. Σύμφωνα την πρώτη, το όνομα οφείλεται στο γεγονός ότι η μονή είναι οικοδομημένη σε μέρος σκιερό, εξαιτίας του βουνού, που βρίσκεται ανατολικά της και την επισκιάζει για αρκετές ώρες της ημέρας. Η δεύτερη εκδοχή σχετίζεται με το σχήμα της κορυφής του υψώματος του Σταυρού που ομοιάζει με «σκιάδιο», δηλαδή πυραμιδοειδές πίλο.
Το μοναστήρι και η παράδοση
Σύμφωνα με την παράδοση η μονή οικοδομήθηκε από τρεις μοναχούς, οι οποίοι ασκήτευαν σε σπήλαιο της περιοχής στη θέση «Ασκηταργός». Κατά την διάρκεια της νύκτας παρατήρησαν ένα φως στον ουρανό και ξεκίνησαν για να δουν από που προερχόταν. Αφού έφτασαν στο σημείο από όπου ερχόταν το φως διαπίστωσαν με μεγάλη έκπληξη ότι έβγαινε από ένα καντήλι που έκαιγε μπροστά από την εικόνα της Θεοτόκου, την οποία και μετέφεραν στο ασκητήριο τους. Η εικόνα, όμως, λίγο αργότερα επέστρεψε στην αρχική της θέση και έτσι οι μοναχοί κατάλαβαν ότι το θέλημα της Θεοτόκου ήταν να παραμείνει στο σημείο που βρέθηκε. Μετά από αυτό έχτισαν στην περιοχή εκείνη ένα μικρό ναό και κελιά, στα οποία εγκαταστάθηκαν συνεχίζοντας τον ασκητικό βίο τους και συγκροτώντας τον πρώτο μοναστικό πυρήνα της Ιεράς Μονής Σκιαδίου. Πρόκειται για αντρικό μοναστήρι, το οποίο μάλιστα, κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κατοχής αποτέλεσε καταφύγιο χριστιανών, διατηρούσε σχολείο και ασκούσε πλούσιο κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο.
Στην Ιερά Μονή Σκιαδίου, παρά τις κατά καιρούς λεηλασίες που δέχθηκε, φυλάσσονται πολλά κειμήλια, όπως ξύλινες φορητές εικόνες, ορισμένες εκ των οποίων φέρουν επαργύρωση και λειτουργικά βιβλία, κυρίως παρακλητικές, μηνολόγια και Ευαγγέλια, ένα εκ των οποίων χρυσεπάργυρο, εκδόσεως Βενετίας του 1781. Μεταξύ των σημαντικότερων όμως κειμηλίων είναι και η θαυματουργός αργυρεπένδυτη εικόνα της Παναγίας, άμεσα συνυφασμένη με την ιστορία και την ίδρυση της Ιεράς Μονής, καθώς και το παλλάδιο της, η δεσποτική χρυσεπάργυρη εικόνα της Παναγίας της Σκιαδενής.
Η θαυματουργή εικόνα
Η εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου που εντοπίστηκε από τους τρεις μοναχούς, κτήτορες της μονής, είναι μικρών διαστάσεων, χρονολογημένη πιθανόν στον 10ο ή 11ο αιώνα Σήμερα φυλάσσεται στο Ιερό Βήμα, προστατευμένη, μαζί με τα κατά καιρούς αφιερώματα των πιστών, μέσα σε ξυλόγλυπτο περίτεχνο προσκυνητάρι που φιλοτεχνήθηκε ειδικά γι’ αυτό το σκοπό το 2008. Η Παναγία εικονίζεται αριστεροκρατούσα, σε παραλλαγή του τύπου της Κυκκώτισσας ή Κυκκιώτισσας και επιγράφεται ως «Η Σκιαδενή». Αξίζει να αναφερθεί ότι η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Σκιαδενής αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του έτους διανυκτερεύει σε σπίτια ιδιωτών, οι οποίοι «την ξενυχτούν» όπως συνηθίζεται να λέγεται, με προσευχές και ψαλμούς.
Η Παναγία η Σκιαδενή εικονίζεται αριστεροκρατούσα, στον κλασικό τύπο της Οδηγήτριας, ενώ στο πάνω μέρος της δεξιά παρειάς του προσώπου της φέρει ένα ερυθρό στίγμα με κηλίδες, που συνδέεται με τον θρύλο του άπιστου Οθωμανού. Σύμφωνα, με αυτόν ένας Οθωμανός χάραξε με το γιαταγάνι του το μάγουλο της Παναγίας και από την πληγή έτρεξαν σταγόνες αίματος. Ως αποτέλεσμα αυτής της ανίερης πράξης το χέρι του παρέλυσε. Ωστόσο, συνειδητοποίησε γρήγορα το σφάλμα του, μετάνιωσε και το χέρι του επανήλθε. Μάλιστα, σε ένδειξη μεταμέλειας, σεβασμού και ευγνωμοσύνης κληροδότησε στη μονή μεγάλο μέρος της περιουσίας του.
Το μαρμαρωμένο καράβι
Μάλιστα, η συγκεκριμένη Μονή έχει συνδέσει την όνομα της και με μία ιδιαίτερη ιστορία, αυτήν του μαρμαρωμένου καραβιού. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει η παράδοση τα χρόνια που οι πειρατές αποτελούσαν μάστιγα για όλα τα νησιά, ένα πειρατικό καράβι αγκυροβόλησε στη θαλάσσια περιοχή κοντά στο βουνό Σκιάδι. Οι πειρατές ήξεραν πως το συγκεκριμένο μοναστήρι είχε τιμαλφή και έτσι το είχαν βάλει στο στόχαστρο τους για να το λεηλατήσουν. Πράγματι όρμησαν στη μονή και άρχισαν να αρπάζουν ότι έβρισκαν μπροστά τους ακόμη και το υπέροχο εικόνισμα της Παναγίας. Όταν όμως έφτασαν στο καράβι τους με τρόμο διαπίστωσαν ότι είχε μαρμαρώσει. Οι κάτοικοι το απέδωσαν σε θαύμα της Παναγίας της Σκιαδενής, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι στη θαλάσσια περιοχή από Μεσαναγρό προς Σκιάδι υπάρχει ένα μικρό νησάκι που μοιάζει με πετρωμένο πειρατικό καράβι και οι ντόπιοι το ονομάζουν πετροκάραβο.
